Yoga en de Basis GGZ, een pas op de plaats

Yoga is een verzamelnaam voor ademhalings- en lichaamsoefeningen voor bewustzijn, ontspanning en gezondheid. Een goede match met de Basis GGZ? De ontspanning en rust zijn positief, maar het is geen vervanging voor behandeling. Drie mensen vertellen over hun ervaring met yoga en de GGZ.

Yoga bij depressie – de ervaringsdeskundige

Laura Dijkstra, ex-cliënt en werkzaam als schrijver, docent en ervaringsdeskundige in de zorg. Laura participeert in het onderzoek ‘yoga bij depressie’ en voelt zich meer in balans sinds zij deelneemt aan yoga.

In balans met behulp van yoga

Laura merkt dat ze minder piekert tijdens de yoga. “Tijdens de yoga ben ik vooral bezig met de oefeningen en met mijn ademhaling. Ik onderzoek wat er binnen in mij speelt; daar heb ik tijdens yoga rust voor. Weg zijn de externe prikkels. Met behulp van yoga creëer ik mentale ontspanning.”

Veilig in de groep

“Mijn yogagroep bestaat uit jonge vrouwen, net als ik. Normaal gesproken zou ik vooral bezig zijn met hoe mijn groepsgenoten mij zien, hoe ze over mij denken en wat ze van mij vinden. Met de wetenschap dat andere deelnemers net zoals ik worstelen met deze gedachten, concentreer ik mij beter op mijn eigen oefening. De groep voelt veilig.”

Iedereen zoekt mentale ontspanning

En wat doe je dan na het onderzoek? Ga je thuis verder met yoga of in groepsverband? “Thuis de oefeningen volhouden lukte me niet, dus ik ging op zoek naar een andere manier. Ik wil nu wel yoga blijven praktiseren.”

Na het onderzoek schrijft Laura zich in voor yogalessen in een buurthuis. “Ik raak daar in gesprek met anderen. Zo kom ik erachter dat iedereen heel bewust voor yoga kiest. Iedereen ervaart op een bepaald moment stress in zijn leven en zoekt naar iets dat helpt om die stress te verminderen. Tijdens een depressie denk je dat iedereen altijd gelukkig en succesvol is. Dit is niet het geval en dat leerde ik met behulp van yoga.”

Onderzoek yoga bij depressie

Nina Vollbehr is één van de onderzoekers van de studie yoga bij depressie. Nina is promovendus, gezondheidszorgpsycholoog én yoga instructrice. Nina onderzoekt de effectiviteit van yoga bij jonge vrouwen met een depressie.

Het onderzoek

Yoga werkt bij een individu, maar is het bewezen effectief? “Een betrouwbare conclusie over de effectiviteit van yoga bij depressie trek je niet uit het onderzoek dat tot nu toe is uitgevoerd.”, vertelt Nina. “Het internationale onderzoek dat naar yoga bij depressies is uitgevoerd is nog mager en met verschillende methodologieën. De resultaten kan je niet met elkaar vergelijken.”

171 vrouwen met als hoofddiagnose depressie nemen deel aan de studie yoga bij depressie. De helft van deze vrouwen ontvangt naast de behandeling een wekelijkse yogales. Deze groepen vergelijken Nina en haar collega-onderzoekers met elkaar.

Of yoga effectief is tegen een depressie bij jonge vrouwen, dat moet de studie nog uitwijzen. Met een positief resultaat wil Nina door: “Ik ben vooral onderzoeker, het is eerst echt nodig dat we kwalitatief goed onderzoek uitvoeren. Alleen met goed onderzoek tonen we mogelijke effectiviteit aan en komen we erachter voor wie en hoe yoga werkt.”

Diverse typen yoga

Het onderzoek richt zich op specialistische GGZ, maar het resultaat is ook bruikbaar voor de Basis GGZ. Ook in de Basis GGZ werken jonge vrouwen aan hun depressie. “Yoga omvat veel technieken,” vertelt Nina, “we zochten technieken voor de mechanismes die een rol spelen bij depressie. Het resultaat? Hopelijk zorgen we dat de vrouwen minder piekeren en minder zelfkritiek hebben. En leren de vrouwen beter hun grens kennen en maken ze vaker gezonde keuzes.”

Op je kop staan hoeft niet

Is yoga zwaar? “Nee, alhoewel dat beeld wel bestaat.” Nina vindt het belangrijk dat deelnemers beseffen dat het beeld dat de media van yoga presenteert niet klopt: “In de media zie je jonge flexibele vrouwen in de moeilijkste houdingen. Maar op je kop staan hoeft echt niet. Door dit beeld kan je zelfvertrouwen juist weer een deuk krijgen. Iedereen, met elke lichamelijke conditie, kan yoga.”

Verantwoordelijkheid wat yoga kan

“We moeten zorgvuldig zijn over de claims die we maken waar yoga allemaal goed voor is, en dat we die baseren op wetenschappelijk onderzoek. Als we yoga in de GGZ willen aanbieden als behandeling is het noodzakelijk dat we voldoende weten over de effectiviteit.”

Wie pakt die verantwoordelijkheid? “Als experts moeten wij onze verantwoordelijkheid oppakken en communiceren wat yoga wel en niet kan. Er zijn bijvoorbeeld zelfs vormen van yoga die je beter niet kunt uitvoeren.”

“Het is niet ethisch om claims te maken en yoga als wondermiddel te brengen tegen depressie en stress. Als mensen yoga willen doen ter ontspanning moedig ik dit aan. Maar het daadwerkelijk inzetten als behandeling vergt zorgvuldige afwegingen.”

Praktijk Emmakade: yoga en Basis GGZ

Psychologen in de Basis GGZ ervaren de positieve kanten van yoga met dezelfde pas op de plaats; het is geen wondermiddel, maar een hulpmiddel. Een hulpmiddel waarmee je meer rust ervaart en ontspanning traint. Machteld Kiestra is psycholoog bij praktijk Emmakade in Leeuwarden. Naast haar psychologie praktijk runt ze een yogaschool. Machteld biedt yoga niet aan als behandeling; haar psychologiepraktijk en yogaschool zijn gescheiden.

Combi yoga en Basis GGZ

“Yoga is geen behandeling, dus ik ben blij met wat Nina Vollbehr hierover zegt. Ik zie dat sommige cliënten er baat bij hebben, bij spanning, angst en stressklachten bijvoorbeeld.”

Is yoga en de Basis GGZ een goede match? Volgens Machteld wel: “Yoga en de Basis GGZ hebben vaak hetzelfde doel; ontspanning, mentale rust, inzicht krijgen in jezelf. Je richt je bij yoga en de Basis GGZ op wat je kunt in plaats van je klachten.” Ze relativeert ook meteen: “Er zijn natuurlijk meer vormen van lichamelijke activiteit die zorgen voor mentale rust. De winst voor de cliënt is het activeren; je lichaam en geest met elkaar verbinden.”

Voorbeeld
“Een cliënt was al jaren bekaf, ze maakte heel veel narigheid mee. Altijd piekeren en slecht slapen. Uit eigen overweging stapt ze op een dag de yogales binnen en neemt deel aan mijn lessen. Ik observeer haar tijdens de yogalessen en ik zie haar opknappen. Ze maakt ook vorderingen in de behandeling; ze slaapt beter, beschikt over meer zelfvertrouwen en kiest vaker voor zichzelf. Kort erna sluiten we de behandeling af.”

Werkt yoga preventief?

In de Basis GGZ help je mensen met hun weerbaarheid vergroten zodat ze zichzelf gezond houden. Een onderdeel hiervan is leren ontspannen en dat leer je met yoga. “Je traint met yoga ontspanning,” bedenkt Machteld, “Na je therapie is yoga een middel dat je zelf hanteert. Je voorkomt latere klachten met kennis over hoe je mentaal rust pakt; yoga is hierin een middel.”

“Voor, tijdens en na de behandeling is yoga een goede manier voor de rust die sommige mensen zoeken. Pas hiervoor de juiste technieken toe en het moet bij je passen. Een moment van zelfreflectie en naar binnen kijken werkt positief voor je mentale gesteldheid. Maar yoga is geen behandeling. De rust en zelfreflectie kan je ook vinden met bijvoorbeeld hardlopen, mindfulness of muziek, al naar gelang je aard en aanleg is.”

Waarde voor de Basis GGZ

“Yoga is geen behandeling. Maar yoga en psychologie bieden wel allebei verlichting.”

“Als experts moeten wij onze verantwoordelijkheid oppakken en communiceren wat yoga wel en niet kan. Er zijn bijvoorbeeld zelfs vormen van yoga die je beter niet kunt uitvoeren.”

“Het is niet ethisch om claims te maken en yoga als wondermiddel te brengen tegen depressie en stress. Het inzetten als behandeling vergt zorgvuldige afwegingen.”